Tüm dünyada %15 oranında görülen böbrek taşı rahatsızlığına ülkemizde de sık rastlanılıyor. Her 10 şahıstan birinin ömrünün bir periyodunda karşılaşabildiği böbrek taşı rahatsızlığının oluşmasında; sistemsiz beslenme formları, hareketsiz ömür, obezite, yaşanılan coğrafik bölgelerin özellikleri, yaş ve genetik faktörler rol alıyor. Geçmiş periyotlarda erkeklerde daha sık görülen böbrek taşlarının günümüzde bayanlar ve çocuklarda da çabucak hemen birebir oranlarda görülmeye başladığı belirtiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Üroloji Bölümü’nden Prof. Dr. R. Gökhan Atış, böbrek taşlarının nedenleri ve çağdaş tedavi metotları hakkında bilgi verdi.  

Obezite, yanlış beslenme ve hareketsiz yaşama dikkat! 
 Ülkemiz böbrek taş oluşumunda kıymetli bir faktör olan coğrafik bölgelerden birinin tam ortasında bulunmaktadır. Bu durum da tüm toplumumuzun böbrek taşı bakımından daha fazla risk altında olmasına neden olmaktadır. Tüm bu nedenlerle birlikte günümüzde süratle yaygınlaşan obezite, sıhhatsiz beslenme, hareketsiz ömür üslubu, çok karbonhidrat ve tuz tüketimi böbrek taşı riskini daha da artırmaktadır. 

Bel ya da yan ağrılarınızı yahut idrarınızdaki yanmayı hafife almayın

Hastanın hayat kalitesini olumsuz etkileyen böbrek taşlarının en değerli belirtisi ağrıdır. Çoklukla gelip giden ağrılara formunda kendisini aşikâr eden böbrek taşına bağlı ağrılar kimi hastalarda hiç fark edilemeyecek kadar hafifken, kimilerinde ise çok şiddetli olabilmektedir. Hastalar ekseriyetle bu şikayeti “bel ağrısı, yan ağrısı yahut böğür ağrısı’’ olarak tanımlarlar. Böbrek taşlarının ağrı dışında görülen belirtileri ise şunlardır;

• İdrarda yanma
• İdrarda kan 
• Sık sık idrara çıkma
• İdrar yapma yahut idrar yapma zorluğu 
• Mide bulantısı ya da kusma

Ailenizde böbrek taşı kıssası varsa…

Kandaki kimi mineraller idrardaki belirli bir çözünürlük istikrarı ile çözülerek bedenden atılmaktadır. Lakin ailesinde böbrek taşı kıssası olan yahut taş oluşumuna neden olabilecek sebeplerle hayatını sürdüren şahıslarda bu çözünürlük azalır. İdrar yollarında çökerek toplanan bu kristaller büyüyerek taş formunu alır. Birçok taş tipi olmakla birlikte en sık olarak kalsiyum oksalat taşları görülmektedir. Ayrıyeten enfeksiyona bağlı taşlar, ürik asit taşları, sistin taşları ve kalsiyum fosfat taşları da görülebilir. Böbrek taşı günümüzdeki teknolojik imkanlar sayesinde çarçabuk teşhis edilebilmektedir. Taş belirtileriyle doktora başvuran hasta için fiziki muayeneden sonra ürolojik röntgen, ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi üzere görüntüleme sistemleri uygulanır. Bu usullerle taşların tamamına yakını tespit edilebilir. Bunun yanı sıra idrar yolu enfeksiyonlarını yahut taşlardan ötürü idrarda kanamayı tespit etmek için bir idrar analizi ve idrar kültürü yapılır. Ek olarak, taşın neden olabileceği sorunları belirlemek yahut bu durumun kaynağını araştırmak için de kan tetkikleri kullanılır. 

Taşın boyutu, yeri ve tipine nazaran hastaya özel tedavi tekniği belirleniyor

Böbrek taşı teşhisi konulduktan sonra tedavi planı; taşa bağlı şikayetlerin şiddetine, taşın böbreklere rastgele bir ziyan verip vermediğine ve böbrek işlevlerinin bozulup bozulmadığına bağlı olarak şekillenir. Tedavinin biçimi ise taşın boyutu, bilgisayarlı tomografide ölçülen taşın sertlik derecesi, böbrekteki yeri ve hastaya ilişkin faktörlere nazaran belirlenir.   

2 cm’den küçük taşlar ameliyatsız tedavi ile temizlenebiliyor

2 cm’den küçük boyutlardaki böbrek taşları, beden dışı şok dalga tedavisi (ESWL) ya da idrar kanalından girilerek böbreğin içine kıvrımlı aletlerle ulaşılan ve taşın lazer ile kırılıp toz haline getirildiği Retrograd intrarenal cerrahi (fleksible üreteroskopi) usulü ile tedavi edilmektedir. Şayet taş 2 cm boyutunun üzerindeyse, ekseriyetle bel bölgesinden 1 cm’lik bir kesi ile böbreğin içine girilerek taşları kırılıp dışarıya alınması prosedürü (perkutan nefrolitotomi) uygulanmaktadır. Deneyimli merkezlerde birkaç seans olmak şartıyla 2 cm’den büyük böbrek taşları Retrograd intrarenal cerrahi (fleksible üreteroskopi) tekniğiyle de tedavi edilebilmektedir. Lakin bu süreçlerin hangisinin uygulanacağına hastaya ilişkin faktörler de göz önüne alınarak karar verilmektedir. 

Taşa sebep olan faktörlere yönelik bir planlama ile tekrarlama riski önlenebiliyor

Tekrarlayan böbrek taşlarında tedavi sonrasında bu taşların altında yatan nedenin belirlenmesi çok değerlidir. Şayet süreç sırasında bir taş kesimi alınabilmiş yahut hastanın düşürdüğü bir taş mevcutsa, bu taşın laboratuvarda tahlili yapılarak içeriğinin ne olduğunun belirlenmektedir. Bunun yanı sıra kan ve idrarda birtakım kıymetler ölçülerek, altta yatan metabolik yahut hormonal bir neden olup olmadığı araştırılmalıdır. Bu araştırmalardan sonra tabip denetiminde taş hastalığının tekrarlamasını engelleyecek ilaçlar kullanılabilir ve taş hastalığının tekrar etmesinin önüne geçilebilir.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı