Felaketlerden sonra çok kaygı, çaresizlik, dehşete düşme, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama ya da çok ağlama, suçluluk, iştah sıkıntıları, sarsıntı anını daima tekrar yaşıyor üzere hissetmenin doğal olduğunu söyleyen Medical Park Karadeniz Hastanesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Sevilay Kantekin, “Travmaya maruz kalan birçok kişi için bu yansılar çoğunlukla olaydan sonraki birinci haftalarda ortadan kalkacaktır. Bu süreçte pek çok kişi, bir tedaviye ya da müdahaleye gerek kalmadan doğal bir halde olay öncesi haline dönebilir. Doğal ahenk sürecine hürmet göstermek gerekir. Birinci günlerde öncelikle temel gereksinimler sağlanmalıdır” dedi.

Deprem üzere doğal afetlerin bireyi, aileyi ve toplumu etkileyen acı verici olaylar olduğunu belirten Medical Park Karadeniz Hastanesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Sevilay Kantekin, böylesine acı olayların fizikî olarak maruz kalanlar kadar izleyici olarak maruz kalanlarda da emsal tesirler yaratabileceğini söyledi.

Her bireyin bu hüzün verici olaylar karşısında maruz kaldığı olayın büyüklüğüne, kendi kültürüne, geçmiş tecrübelerine, daha evvel misal travmatik olayları yaşayıp yaşamadığına, yaşı ve daha pek çok ferdî değişkene bağlı olarak farklı reaksiyonlar verebileceğine dikkat çeken Uzm. Dr. Sevilay Kantekin, tekliflerde bulundu. 

AŞIRI ENDİŞE VE ÇARESİZLİK HİSSEDİLMESİ NORMAL

Uzm. Dr. Sevilay Kantekin, yaşanan travmanın akabinde akut periyotta ortaya çıkabilecek olağan ve birtakım rahatsız edici reaksiyonları şöyle sıraladı:

• “Aşırı dehşet, çaresizlik ve dehşete düşme hisleri, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama ya da çok ağlama suçluluk, iştah meseleleri, olayı tekrar tekrar anlatma ya da olayla ilgili konuşmayı istememe, sarsıntı olayını daima tekrar yaşıyor üzere hissetme, sarsıntı olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak,
• Uykusuzluk, sonluluk, çabuk öfkelenme, çok irkilme, çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk üzere çok gerginlik belirtilerini yaşamak.”  

Travmaya maruz kalan birden fazla kişi için bu reaksiyonların çoğunlukla olaydan sonraki birinci haftalarda vakitle ortadan kalktığının altını çizen Uzm. Dr. Kantekin, “Bu süreçte pek çok bireyde bir tedaviye ya da müdahaleye gerek kalmadan doğal bir halde olay öncesi haline dönebilir. Doğal ahenk sürecine hürmet göstermek gerekir. Birinci günlerde öncelikli olarak temel muhtaçlıklar sağlanmalıdır” diye konuştu.

DUYGULARINIZI BASTIRMAYA ÇALIŞMAYIN

Uzm. Dr. Kantekin, zelzelesi şahsen yaşayan ya da şahit olan şahıslara kendilerini daha uygun hissetmelerini sağlayacak şu tekliflerde bulundu:

• “Duygularınızı, hüznünüzü bastırmaya çalışmayın. Etrafınızdaki beşerlerle paylaşmaya çalışın.
• İlk günlerde uykusuzluk, çarpıntı, iç badiresi üzere çeşitli tasa belirtileri olabilir. Bu nedenle sakinleştirici, yatıştırıcı ilaç ya da alkol almayın, uykunuz günler içinde düzelecektir.
• Çok ağır telaş hissediyorsanız, nefes ve gevşeme antrenmanları yapabilirsiniz. Fakat bu yakınmalar bir iki hafta içinde azalmıyorsa, ömrünü güçleştiriyorsa, baş etmekte zorlanıyorsanız ruh sıhhati uzmanına başvurmalısınız. 
• Bu süreçte kendinize kayıplarınız için yas tutma ve üzülmeye müsaade verin, bu en doğal hakkınızdır. Daha yeterli hissetmek için biraz vakte gereksiniminiz olacaktır. Hislerinizle inişler çıkışlar olabilir. Bilin ki, yalnız değilsiniz, yaşadıklarınızın deneyimleyen herkes sizinle benzeri hisler yaşıyor.”

AİLENİN REAKSİYONLARINA HAZIRLIKLI OLUN 

Yakın akrabaların birinci yansıları hissizlik, şok yahut inanmama olabileceğini; sonrasında bu reaksiyonların inkâr, öfke yahut acı, suçlama, ıstırap ve suçluluk hissi üzere his ve davranışlara dönüşebileceğini belirten Uzm. Dr. Kantekin, “Aile üyelerinin duygusal reaksiyonlarını yorumlamaktan, eleştirmekten ve söyleyebileceklerine karşı savunmaya geçmekten kaçının.  Yakın akrabaya dokunmak ve sarılmak uygun olabilir, lakin onların rahatı yahut rahatsızlığı konusunda uyanık olun, kültür, yaş ve cinsiyet farklarına saygılı olun. Yakın akrabanın özel odanın inançlı ortamında bu haberi sindirmesine müsaade verin” dedi. 

‘GÜÇLÜ OLMALISIN’ ÜZERE KELAMLARDAN KAÇININ

Yas sürecinde olan şahıslara yaklaşırken de dikkatli olunması gerektiğini işaret eden Uzm. Dr. Kantekin, acıyı azaltmak için şahıslara söylenen ‘Güçlü olmalısın’, ‘Hayat devam ediyor’, ‘Yakında geçecek, bitecek’, ‘Çocukların için ayakta kalmalısın’ üzere klişe kelamlardan kaçınılması gerektiğini belirterek bunun yerine yaşanan hisleri samimiyetle anlamaya ve paylaşmaya çalışılması teklifinde bulundu.

HERKESİN BAŞA ÇIKMA YOLU FARKLIDIR

Kişilerin bu süreçte vücut bakımlarına itina göstermeye çalışarak daha evvel kendilerini rahatlatan şeyler neyse onları yapmaya çalışmalarının da tesirli olabileceğini belirten Uzm. Dr. Kantekin, “Herkesin farklı gereksinim ve baş etme reaksiyonları vardır. Kimisi dua etme, meditasyon yapma, yürüyüş yapma üzere başa çıkma yollarına gereksinim duyarken; bir diğeri sohbet etme yakınlarıyla bir ortada olma gereksinimi içinde olabilir. Hepsi kabul edilebilir, hepsi normaldir” dedi. 

YANLIŞ BİLGİLENDİRMELERE KARŞI DİKKATLİ OLUNMALI

Yas sürecindeki şahısları vakitle olumlu tesirleri dikkate alınarak çalışma hayatına yönlendirmek, öğrencileri okula devam etmeleri için desteklemek, çalışmayanları, yaşlıları ve mesken bayanlarını yeni ilgi ve uğraşı alanları bulmaları için teşvik etmenin de yararlı olabileceğini kelamlarına ekleyen Uzm. Dr. Kantekin, “Afet ve travmalardan sonra beşerler bir hatalı arama eğiliminde olabilirler. Söylentilere, tek bir kişi ya da küme sebebiyle bu bireyleri günah keçisi haline getirecek haberler ve dedikodulara karşı dikkatli olun. Bu tıp kolay dedikodulardan doğaüstü açıklamalara kadar geniş bir yelpazede olan bu söylentiler toplumsal bölünmelere neden olabilmektedir” diyerek açıklamalarını sonlandırdı. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı