Deprem ve sel üzere doğal afetler sonrasında toplumların kahramanlık, balayı, hayal kırıklığı ve nizama dönme evresi olmak üzere dört evre yaşadığını belirten uzmanlar, bilhassa intihar hadiselerinin önlenmesinde toplumsal takviye ve ruhsal birinci yardımın kıymetine işaret ediyor.

Yaşanan son sarsıntıda kolektif empati ya da toplumsal empati denilen olgunun ortaya çıktığını belirten uzmanlar, ülkemizi yasa boğan zelzele felaketinde yurdun her yerinden olayla hiçbir şahsi tecrübesi olmayan insanların bölge halkına yardım için devreye girmelerinin bunun bir delili olduğunu söyledi.

Sel felaketinin travma sürecini uzattığına dikkat çekilirken, travma evrelerinden hayal kırıklığı evresinde olduğumuzu da uzmanlar belirtiyor.  

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Akcanbaş, travmalar sonrasında yaşanan evrelerin olduğunu belirterek bu evrelere ait değerlendirmede bulundu.

Travma sonrasında 4 evre yaşanıyor

Travmalar sonrası toplumların dört evre yaşadığını kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, bunları kahramanlık, balayı, hayal kırıklığı ve nizama dönme evresi olarak sıraladı. Kahramanlık evresinin 2 saat ile 3 gün ortasında olduğunu kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, balayı evresinin 3 gün ile 3 hafta ortasında süren devir olduğunu kaydetti.

Deprem sonrası şuan da hayal kırıklığı evresi yaşanıyor

Hayal kırıklığı evresinin 3 hafta ile 3 ay ortasında devam ettiğini kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, nizama dönme evresinin 3 ay ile 36 ay ortasında olduğunu belirterek “Afet bölgesindeki halk şu anda arama kurtarma çalışmalarının durduğu, yardım faaliyetlerinin azaldığı, medyanın dolayısı ile kamuoyunun bölgede olan bitene ilgisinin azaldığı hayal kırıklığı evresindedir.” dedi.

İntiharlarda 2 yıllık mühlete dikkat!

Büyük travmalar sonrası toplumda görülen intiharlarda değişiklikler yaşandığını kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, “Dünyanın farklı afet bölgelerinde yapılan çalışmalara nazaran kahramanlık ve balayı devirlerinde intihar oranları afet öncesi intiharı düşünen şahıslar ortasında bile düşmekte, hayal kırıklığı evresinden itibaren 2 yıl artmakta  ve sonra olağana dönmektedir. Fakat bu olağana dönüş sonrası 5 yıl sonra bile intihar oranları afetzedeler ortasında artmaktadır.” ihtarında bulundu. 

Psikolojik birinci yardım uygulanmalı

Dr. Mert Akcanbaş, bu durumu denetim altında tutmak için afetten 30 gün içinde yani gerilim akut devirdeyken afetzedelerden çok etkilenenlere ruhsal birinci yardım uygulanması ve  bu şahısların omurlarındaki barınma, besin, iş, mali bahisler, vesaire tüm stresörlerin el birliğince azaltılması gerektiğini söyledi.

Travma mağdurları farklılık gösteriyor

Psikoloji ve psikiyatrinin en kıymetli referans kitabı olan DSM V’nin (5. versiyon) mağdurları Şart A diye isimlendirilen birinci hususunda verdiğini kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, bu şarta nazaran mağdurların aşağıdaki şahıslar olduğunu söyledi: 

i. Travmayı şahsen yaşayanlar

ii. Travmatik olayın oburlarının başına geldiğine şahit olanlar

iii. Sevdiklerinden yahut aile bireylerinden birinin travma yaşadığını öğrenenler

iv. Travmatik olayın sevimsiz detaylarıyla yineleyici yahut çok seviyede karşı karşıya kalmak (arama kurtarmacılar, acil yardım grup üyeleri, itfaiyeciler, gazeteciler vesaire)

Travma ara tanımadı 

DSM V’in son kategorideki bireylere “tanı ölçütü uygulanamaz” notu düştüğünü belirten Dr. Mert Akcanbaş,  “Halbuki bölgeden uzak, bölgede hiçbir yakını bulunmayan insanları en son afette sabahlara kadar televizyon ve toplumsal medyadan kurtarma çalışmalarını izlediklerini, bu bireylerin günlük hayatlarında travmatik pek çok belirtiyi yaşadıklarını hepimiz gördük.  Sonuçta DSM I’in yayınlandığı 1954 yılından itibaren travmatik gerilim ve ilişkili bozuklukları  farklı hastalık kategorilerinde bedellendirilen ve oluşum şartları daima revize edilen DSM sistemin bundan sonraki versiyonlarında kanımca gerçek olayları medya, televizyon üzere kanallardan daima izleyenleri de mağdur kapsamına alması gerekmektedir.” diye konuştu. 

Ülkemizde kolektif empati yüksek orandadır

Geniş bir coğrafyayı etkileyen afetlerde toplumda ortaya çıkan kolektif empati kavramına değinen Dr. Mert Akcanbaş, “Kolektif empati ya da toplumsal empati diyebileceğimiz olgu ferdî empatinin daha geniş alanda tesir göstermesi yani diğerlerini ve uzak toplumsal kümeleri onların yaşadıklarını adeta yaşamışcasına anlamak ve onların hislerine ortak olmak manasındadır. Hakikaten bunu son afette gördüğümüzü sanıyorum. Yurdun her yerinden olayla hiçbir şahsi tecrübesi olmayan insanların bölge halkına yardım için devreye girmeleri, belediyeler üzere farklı kurumların misyonları olmadığı halde ellerindeki kaynakları bölgenin acı ve ihtiyaçlarını azaltmak için kullanmaları bence ülkemizde kolektif empatinin yüksek oranda olduğuna işaret etmektedir.” diye konuştu.

Sel felaketi travma sürecini uzatmıştır

Aynı coğraifi bölgede şimdi yaşanan farklı sarsıntıların olumsuz tesirleri atlatılmadan sel felaketinin yaşanmış olmasının çok acı verici olduğunu da kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, “Travmatik gerilim belirtilerini arttıran esas faktörlerden biri, travmatik tecrübenin sayısı ve müddetidir. Zelzeleden kurtulan halkın tekrardan mevt riskiyle karşılaşmış oluşu travma sayısını arttırdığı üzere süreci de uzatmıştır.” diye konuştu. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı