CİSÜ Platformu, Türkiye’nin cinsel sıhhat ve üreme sıhhati (CSÜS) karnesini açıkladı.

Cinsel Sıhhat ve Üreme Sıhhati Hakları (CİSÜ) Platformu, Türkiye’nin son bir yılda cinsel sıhhat ve üreme sıhhati alanında geldiği noktayı gözler önüne serdi. Yükselen fiyatlar sebebiyle menstrual ve aile planlaması eserlerine erişimin zorlaşması, HPV aşısının ulusal aşı takvimine alınması için verilen gayret, HIV epidemisinin artış suratı ve LGBTİ+’ların damgalama korkusu yüzünden sıhhat hizmetlerinden yoksun kalması 2022 yılına damgasını vuran olaylar ortasında yer aldı. 

CİSÜ Platformu ismine konuşan Türkiye Aile Sıhhati ve Planlaması Vakfı (TAPV) Genel Koordinatörü Nurcan Müftüoğlu, cinsel sıhhat ve üreme sıhhati (CSÜS) haklarının insan hakları ortasında olduğunu belirterek, “Koruyucu sıhhat hizmetleri kapsamında sunulan bu hizmetler fizikî, ruhsal ve toplumsal manada bireylerin sıhhat ve iyiliğini takviyeler, toplum sıhhatini mümkün kılar. Bu alanda oluşabilecek eksiklikler ve ihmaller, temel insan haklarının ihlalinin yanı sıra değerli sıhhat risklerine ve maliyetine, toplumsal problemlere yol açar ve nesiller uzunluğu ömür kalitesini olumsuz tesirler. CİSÜ olarak 2023 yılında cinsel sıhhat ve üreme sıhhati hizmetlerine ve haklarına erişimde daha yeterli tablo için çalışmalarımızı sürdüreceğiz” dedi.

CİSÜ Platformu’nun Türkiye’nin 2022 cinsel sıhhat ve üreme sıhhati karnesinde açıkladığı tespitler ise şöyle:

• Türkiye’de enflasyondaki artışın ve yüksek vergilerin en çok vurduğu eserlerin başında hijyenik ped ve tamponlar ile istenmeyen gebeliği önleyici eserler yer aldı. Fiyatların vatandaşlar tarafından erişilemez boyuta gelmesi, cinsel sıhhat ve üreme sıhhati haklarına erişimi olumsuz etkiledi. 
• Yüzde 18’lik vergi oranıyla en yüksek vergi kategorisine giren hijyenik pedlerdeki vergi yükü, 1 Nisan itibariyle yüzde 8’e indirildi. Temel gereksinim hususu olan bu eserlerdeki yüksek fiyatlar, bilhassa fakir, mülteci bayanların bu eserlere erişmesinde derinleşen bir eşitsizliğe yol açtı. Hijyen eserlerini çarçabuk satın alamayan bayanlar, kız çocukları regl devirlerinde okula gidemedi, gündelik işleri için dışarıya çıkmaktan çekinir hale geldi. Bayanlar yıkanabilir kaplar ya da regl döngüsü iç çamaşırları üzere eserlere yönelmeye başlarken, tıpkı zamanda geleneksel tarzda bez kullanımına dönüş yaşandı. Hijyenik pede erişemeyen üniversiteli genç bayanlar ise kendi ortalarında askıda ped uygulaması ile dayanışma kümeleri kurdular.
• Kazakistan, Myanmar, Vietnam üzere ülkeler Dünya Sıhhat Örgütü’nün rahim ağzı kanserine karşı 9-14 yaşlarındaki kız çocuklarının olmasını önerdiği HPV aşısını ulusal takvimlerine alacaklarını açıklarken, HPV aşısının Türkiye’nin ulusal aşı takvimine alınması konusunda sivil toplum baskıları yıl boyunca sürdü. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Kasım ayı sonunda HPV’nin ulusal aşı takvimine alınacağını açıkladı lakin hangi yaş kümelerine uygulanacağı konusu belirsizliğini koruyor. 
• Kadınların yüzde 95’i her yıl yapılan rahim ağzı kanseri taraması hakkında bilgi sahibi değil. HPV’ye bağlı kanserler erkek kanserlerinin yüzde 1’inden, bayan kanserlerinin ise yüzde 5-10’undan sorumlu. Türkiye kanser insidansı dünya insidansının üzerinde seyrediyor. CİSÜ Platformu, HPV test ve taramalarının kâfi seviyede olmadığını vurguladı.
• LGBTİ+’lar ve transların cinsel sıhhat hizmetlerinde yaşadıkları problemler ve hak ihlalleri pandemide artarak sürdü. Mevcut yasalar, cinsiyet ahenk sürecine girmek isteyen transları hala biyolojik üreme fonksiyonlarından vazgeçmeye zorluyor  ve bu süreçte hormon ilaçlarına erişim çeşitli nedenlerle kısıtlanıyor.
• Türkiye, HIV epidemisinin dünyada artış oranının en süratli olduğu Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeleri ortasında yer alıyor. HIV enfeksiyonunun son 10 yılda yüzde 460 arttığı tek ülke Türkiye oldu. Türkiye’de cinsellik hala ‘ayıp konu’ olarak görülürken, korunma sistemleri ve bilimsel gelişmeler kamuya anlatılmıyor. Öte yandan HIV’e ve HIV ile yaşayanlara karşı yanlış önyargılar, saha çalışmalarını olumsuz etkiliyor. Mahallî idareler ve merkezi idareler ortasındaki görüş farklılıkları, bu ‘ayıp konu’ ile birlikte anılmamak – dolayısı ile damgalanmaktan kaçınma refleksi ile lokal idarelere bağlı olarak danışmanlık ve anonim test hizmeti sunan üniteler olan GDTM’lerin  (Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezleri) sayıları ve kapasitelerini artırmanın değeri göz gerisi ediliyor. 
• LGBTİ+’lar, 2022 yılı boyunca nefret mitingleri ile gaye gösterildi. CİSÜ Platformu tarafından hazırlanan Durum Tahlili Raporu, ayrımcılık ve damgalama korkusu sebebiyle LGBTİ+’ların sıhhat hizmeti alırken cinsel yönelim ve cinsiyet kimliklerini gizlemeyi tercih ettiklerini ortaya koyuyor. Raporda LGBTİ+’larındevlet ya da özel kurum fark etmeksizin yalnızca bu dehşet nedeniyle sıhhat hizmeti almayı ertelediklerineveya alternatif yollar aradıklarına dikkat çekildi. 
• CİSÜ Platformu’nun hazırladığı Şiddetin Bayan Sıhhatine Tesirleri bilgi notunda kadınların bilgi eksikliği ve hukuk sistemi içinde önlerine çıkarılan mahzurlar nedeniyle sıhhat haklarına ulaşamadıklarına dikkat çekildi. Evrakta, Türkiye’de bayanların sosyo ekonomik ve kültürel ögelerden ötürü şiddete maruz bırakıldığı lakin toplumun baskısından ya da şiddeti uygulayanın tehdidinden ötürü bu durumun birden fazla vakit isimli süreçlere yansımadığı yahut cezai yaptırımı olmasına karşın üstünün örtüldüğü vurgulandı. 
• Koruyucu sıhhat hizmetleri kapsamında birinci basamakta; Aile Sıhhati Merkezleri (ASM’ler), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM’ler) ve Toplum Sıhhati Merkezlerinde (TSM’ler) erişilebilir olması gereken aile planlaması hizmetlerine erişim giderek azalıyor. Doğurganlığı düzenleyen araçlara ulaşılamaması, bayanlarda sıhhat sıkıntılarına neden oluyor ve inançlı anneliği riskli hale getiriyor. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı