30 unsurda zelzele haberciliği nasıl yapılmalı?

Kahramanmaraş merkezli iki zelzele, 10 vilayette 24 bini aşkın vatandaşın vefatına neden oldu. Büyük yıkıma yol açan zelzele felaketinde bilhassa kurtarma çalışmaları sırasında toplumsal medyanın gücü ve tesiri bir kere daha gündeme geldi.

Enkaz altında kalanların seslerini duyurması, kayıp şahıslar hakkındaki bilgilerin kısa müddette pek çok bireye ulaşması ve yardım çalışmalarının koordine edilmesinde toplumsal medya sıklıkla kullanıldı. Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi akademisyenleri, toplumsal medya ve gazeteciler için ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. 30 husustan oluşan rehberde toplumsal medyanın gücünün farkında olunması gerektiğinin altı çizilerek kullanılması gereken lisandan depremzede yakınlarına yaklaşıma kadar pek çok teklife yer verildi.

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri bir ortaya gelerek toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için 30 unsurdan oluşan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nazife Güngör, “Yüzyılın Felaketi” olarak nitelendirilen Kahramanmaraş sarsıntılarında toplumsal medyanın faal halde kullanıldığını belirtti.

Doğru kullanımı teşvik etmek gayesiyle hazırlandı

Kahramanmaraş zelzelesinde sorumlu ve tesirli biçimde kullanıldığında toplumsal medya platformlarının nasıl işe yarayabileceğinin ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Nazife Güngör, “Elbette bu süreçte âlâ kullanımlar olduğu kadar makus kullanımlara da rastladık. Medya kuruluşları da daha birinci günden itibaren insan kaynaklarını zelzele bölgesine kanalize ederek sarsıntı haberciliği yapmaya başladı. Biz, Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi öğretim elemanları olarak, yaşanan tecrübelerden de hareketle toplumsal medya ile klâsik medyanın daha gerçek kullanılmasını teşvik etmek maksadıyla bu rehberi hazırladık.” Tabirlerini kullandı.

Rehber 30 husustan oluşuyor

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri tarafından toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için hazırlanan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ şu hususlardan oluşuyor:

1. Toplumsal medyanın gücünün farkında olunuz. Toplumsal medyadan yapılan yardım davetleriyle çok sayıda canın kurtarıldığını unutmayınız.

2. Depremi Amerikalılar yaptı, zelzelesi bilen kâhin üzere bilimsel bedeli olmayan paylaşımlar yapmamak, yapılan paylaşımları yaymamak gerekir.  

3. Evvelce meydana gelen öteki bir zelzeleye ait manzaralar yeniymişçesine toplumsal medyada paylaşılmamalıdır.

4. Toplumsal medyada paylaşılan fotoğraf ve görüntülerde gerçekliği bozacak halde ekleme, çıkarma, kolaj yahut montaj üzere oynamalar yapılmamalıdır.

5. Toplumsal medya paylaşımlarında nefret söylemi içeren kışkırtıcı tabirler kullanmamaya itina gösterilmelidir.

6. Zelzelede yardımları kolaylaştırmak için kullanılan hashtag’ler, takipçi kazanmak emeliyle ilgisiz tweetlerde kullanılmamalıdır. Bu ilgisiz paylaşımlar yardımları sekteye uğratmaktadır.

7. Toplumsal medyada yardım takımlarının yönlendirilmesi hedefiyle paylaşılan içeriklerin gerçek ve şimdiki olmasına ihtimam gösterilmelidir. Yanlışlı paylaşımlar takımların vakit kaybetmesine neden olmaktadır.  

8. Toplumsal medyada, gerçek yardım kuruluşlarını taklit ederek oltalama yoluyla yardım davetleri yapanlara karşı dikkatli olunmalı, bu hesaplar tespit edilir edilmez engellenmeleri için toplumsal medya platformlarıyla bağlantı kurulmalıdır.

9. Toplumsal medyada, olağan devirlerde makul karşılanabilecek halde takipçi toplamak, beğeni almak üzere maksatlarla sansasyonel paylaşımlar yapmamak gerekir.

10. Toplumsal medyada, alanda haber yapan gazetecilere yönelik linç teşebbüsleri de çokça yaşanmaktadır. Bu tıp teşebbüslere alet olmamak gerekir.

Çocuk fotoğraflarına dikkat!

11. Yaralı ya da enkazdan kurtulan çocuk fotoğraflarının ve görüntülerinin toplumsal medya platformlarından paylaşılmasının ve bu çocukların ismiyle cismiyle sembol haline getirilmesinin yaşadıkları travmayı ömür uzunluğu atlatamamalarına yol açabileceğini unutmayınız.

12. Palavra haberlerin daha süratli yayıldığının farkında olunuz ve teyit edilmemiş haberleri paylaşmaktan kaçınınız.

13. Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen beşerlerle konuşurken dikkatli bir lisan kullanılmalı, ‘ne hissediyorsun, acı var mı’ üzere saçma sorular sormaktan kaçınılmalıdır. 

14. Depremzedelerle röportaj yaparken hassas biçimde davranmak gerekir. Acılı insanlara yaklaşımımız her vakit insani olmalıdır.

15. Röportaj yapmak istediğiniz, mikrofon uzattığınız insanlara öncelikle kendinizi tanıtın ve ne için röportaj yapmak istediğinizi açıklayınız.   

16. Yakınları vefat etmiş insanlara baş sıhhati dileyin ve hüzünlerinizi bildirin lakin asla acınızı anlıyorum üzere gereksiz tabirler kullanmayınız.

17. Yakınları hala göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranın ve mümkünse bu röportajları canlı yayın esnasında yapmayın. Acılı beşerler istemeden başlarına sıkıntı açacak tabirler kullanabilirler. Canlı yayın olmazsa bu kelamları ayıklayıp röportajları yayımlayabilirsiniz.

18. Ceset imajlarını ve bilhassa de cesetlerin yüzlerini gösteren imajları vermekten kaçının. Zira ceset imgeleri en başta vefat eden kişinin yakınlarında kalıcı travmalara yol açabilmektedir. 

Travmatik imgeler merhamet yorgunluğuna yol açabilir

19. Zelzele üzere travmatik olaylara ait yayınların izleyiciler ve okuyucular üzerinde tesirleri olacağını hesaba katın. Travmatik imajların insanlarda merhamet yorgunluğuna yol açtığını unutmamak gerekir. Merhamet yorgunluğu kısaca benzeri imgeleri daima gören bireylerin diğerleri için empati kurma ve şefkat duyma yeteneklerinin vakitle azalmasını anlatmaktadır. 

20. Zelzele haberlerini sayılara indirgemek, çabucak her saat başı meyyit ve yaralı sayılarını vermek bir müddet sonra insanlarda duyarsızlığa yol açmaktadır. Ölenlerin birer insan olduğunu, istatistikten ibaret olmadığını dikkate alınız.   

21. Sarsıntıya ait haberleri verirken, manzaralara müzik döşeyerek dramatikleştirmek hakikat değildir.

22. Göçük altında olan, kurtarılmayı bekleyen beşerlerle gereksiz temas kurmaya çalışmayın. O insanların nefeslerini boş yere harcamalarına yol açacak formda canlı yayında seslerini duymaya kalkmayınız.

23. Resmi açıklamalar ve emniyetli kaynaklar dışında yapılan açıklamalara prestij etmeyin.

24. Toplumsal medyada paylaşılan imajları teyit etmeden haberlerde kullanmayın.

25. Olanı biteni objektif biçimde aktarmak için efor gösterin. En berbat gazetecilik, gerçeği çarpıtan gazeteciliktir. Bu çeşit gazetecilik hem halkın bilgi alma hakkına hem de mesleğin prestijine ziyan verir. 

26. Başvurulacak haber kaynaklarının mevzunun uzmanı şahıslar olmasına dikkat ediniz. 

27. Spekülatif açıklamalar yapan şarlatanlara mikrofon uzatmayınız ve komplo teorilerini haberleştirmeyiniz. 

28. Yetkilileri açıklama yapmaları için zorlayınız. Medya haber yaptığında aksaklıkların süratle düzeltildiği tekraren görülmüştür. 

29. Yalnızca problemlere değil, tahlillere de yoğunlaşınız. Muhtemel tahlil tekliflerini haberleştirerek alandaki gruplara daha fazla yardımcı olabilirsiniz.

30. Haber yapma sürecinde enkaz kaldırma ve göçük altından can kurtarma çalışmalarına pürüz olmayınız. Canlı yayında hayat kurtarma imgeleri verebilmek için çalışmaları aksatmayınız.    

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı