Herkesin yas süreci kendine nazaran farklılık gösterebiliyor

Deprem travmasında tıpkı yas sürecinde olduğu üzere beş evresi bulunduğünu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu evrelerin inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıralandığını söyledi. Bu kademelerin herkes tarafından birebir formda yaşanmadığını kaydeden Özdemir, “Birimizin öfke etabında kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. Her birimizin bu süreçleri  deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi. Yaklaşık iki ay devam eden uzamış yasın kişi üzerindeki olumuz tesirlerine de değinen Özdemir, uzman dayanağı alınmasını tavsiye etti.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, sarsıntı travmasında da yas sürecinde olduğu üzere beş basamağın bulunduğunu belirterek bu devirlerin özelliklerine ait değerlendirmede bulundu.

Yas sürecinde beş kademe var

Yas sürecinin Elisabeth Kubler-Ross tarafından tanımlanmış bir süreç olduğunu ve kimi kademelerden oluştuğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu basamakları inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıraladı.

İnkar Kademesi: İnsanlar beklenmedik bir durumla karşı karşıya kaldıktan sonra bir şok geçiyorlar. Bu nedenle bu etaba ‘şok’ etabı da denmektedir. “Bu benim başıma gelmez”, “Gerçekten ölmüş olmaz” üzere birtakım cümlelerle şok ve inkar evresi başlıyor. Bu süreç yaşanılan durumun inkarı üstüne kuruluyor.

Öfke Kademesi: Diğer etaptaysa kişi öfke evresine geçiyor. Bu süreç inkar etabından sonra geliyor ve yaşanan kayıptan sonra bir hayal kırıklığı ve öfke basamağı başlıyor. Zira kaybedilen kişinin akabinde birtakım suçluluk ve pişmanlık üzere hisler da ortaya çıkabiliyor. Birlikte yapmak istediklerini yapamamak, erken kaybettiğini düşünmüş olmak, isteklerinin ve beklentilerinin artık gerçekleşemeyeceği için yaşadığı engellenmişlik hissi ile birlikte öfke ve külfet üzere hisler artmaya başlıyor. Kişi bu periyotta natürel ki neden benim başıma geldi diye sorguluyor yahut hatalı aramaya başlıyor, sorgulamalara başlıyor. Öfkeye bu süreç eşlik ediyor.

Pazarlık Evresi: Diğer süreç ise pazarlık etabı, bu süreçte de artık yaratıcıyla bir pazarlık sürecine gidiliyor. Kaybedilen kişinin geri dönmesi, hayatta olması ile ilgili bir süreç. Daha çok mevte yakın olduğunu hissettiğimiz yakınlarımıza karşı gösterdiğimiz bir tavır da oluyor. “O ölmesin de bu türlü olsun” üzere daha çok pazarlığa geçilen bir periyot. Hayatta kalan lakin artık vefata yaklaştığımız yakınlarımız için bu tıp tavırlar gösterebiliyoruz. Örneğin sarsıntıda enkaz altında olan yahut zelzele sonrasında hala hayati kritik bir süreçte olan bireylere yönelik duyulan bir süreç. 

Depresyon Etabı: Depresyon kademesinde da kişi artık o kaybın verdiği çaresizliği yaşamaya başlıyor. Kayıp gerçeğini hayatımıza aldığımız devir depresyon evresidir. Bu periyotta kişi, depresyonla karakterize olan hislerini da yaşamaya başlıyor. İsteksizlik, güç azlığı, karamsarlık, suçluluk ve ilgili kaybetmek üzere depresyon basamağında bu hisler yaşanıyor. 

Kabul Basamağı: Sonraki basamak ise kabul evresi, artık mevtin bizim hayatımızın bir kesimi ve gerçeği olduğunu kabul ettiğimiz bir evre. Burada artık şunu görüyoruz, ne kadar pazarlık etsek de geri getirebileceğimiz bir durumun olmadığını, bu nedenle de kabul etmenin en sağlıklı yol olduğunu gördüğümüz bir periyoda geliyor. Artık kayıp yaşadığımız şahsa dair hoş anılarımızı hatırladığımız, şükran duyduğumuz ve ömrün o olmadan da devam edebildiğini gördüğümüz basamak bu basamaktır.

Herkes bu süreci farklı yaşayabiliyor

Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu kademelerin herkes tarafından tıpkı halde yaşanmadığını belirterek “Hiçbirimiz bu türlü sırasıyla yaşamıyoruz ya da her evreyi sıra sıra geçip tamamlamış da olmuyoruz. Birimizin öfke evresinde kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. İşin teorik kısmından bahsediyoruz ancak elbette pratikte karşılaştığımızda her birimizin bu süreci deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi.

Uzamış yasta kesinlikle dayanak alınmalı

Bu süreçte hem uzamış yas hem de tamamlanmamış yas denilen kavramların da gündeme geldiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, “Kişi kayıplarına ulaşamadıkça, hayatta olup olmadığından emin olamadıkça da bu süreci sağlıklı bir formda yaşaması çok zorlaşıyor. Yas uzadığında örneğin 2 aydan uzun müddettir bu yansılar devam ediyorsa yani ölen bireye duyulan o ağır hasret hali, daima o anılar ve fikirlerde olma hali devam ediyorsa, bireyde artık mevte dair bariz bir güvensizlik hakimse, kayıplarını hatırlamaktan kaçınıyorsa, ağır bir duygusal acı içerisindeyse, tekrar hayatına ahenk sağlamakta zahmet çekiyorsa ve hayata dair anlamsızlık, boşluk hisleri artıyorsa uzamış bir yas sürecinden bahsedilebiliyor. Klinik olarak ele alınması gereken bir durum için de kesinlikle ruhsal bir takviye alınması gerekiyor.” ikazında bulundu.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı